روزنامه الدیار، حرکت کاروان محمد بن سلمان، جانشین ولیعهد سعودی، پسر شاه و وزیر دفاع سعودی در مرکز مِنا، علت احتمالی تغییر حرکت زائران کعبه در سرزمین مِنا گفته است. سرلشکر منصور الترکی سخنگوی رسمی وزارت کشور عربستان، در پاسخ به این مسئله گفت: «بعضی‌ها تلاش می‌کنند که حادثه? ازدحام در منا را به عبور کاروان‌ها نسبت دهند؛ و این اولین‌بار نبوده و درست نیست و هیچ ربطی بین بخش‌های اقامت مسؤلان عالی‌رتبه و بین مکان این حادثه وجود ندارد. برنامه‌ریزی ما بسیار دقیق است و تمامی اماکنی که مربوط به ادای رسوم حج می‌شود را در بر می‌گیرد... هر سال با مسؤلان کاروان‌های عازم حج کشورهای گوناگون تقسیم کار می‌کنیم و برای توضیحات در مورد برنامه? رمی جمرات که طرح‌ریزی کرده‌ایم، با آنان کنفرانس برگزار می‌کنیم و حوادث در لحظه روی می‌دهد و اگر به کم‌کاری و خللی در برنامه‌هایمان مواجه شدیم در برطرف کردن آن درنگ نمی‌کنیم...». رسانه‌های ایرانی، ویدیویی در یوتیوب با عنوان «عبور کاروان امیر خالد فیصل، امیر منطقه? مکه از منا»، که در سه سال قبل از این حادثه در آن سایت بارگذاری شده‌بود را برای پوشش تصویری این خبر به نمایش گذاشتند.

مقامات عربستان، اعلام کردند که ازدحام و تبعیت‌نکردن زائران از دستورالعمل‌ها علت اصلی حادثه بوده‌است، فارس نیوز می‌نویسد، بسته‌شدن یک مسیر و هدایت زائران به مسیری که درِ آن بسته بود، نشان می‌دهد علت اصلی حادثه، تصمیم غلط برگزارکنندگان مراسم بوده‌است.

به گفته? یک شاهد عینیِ ایرانی، حادثه در خیابانی که عمدتاً ایرانی‌ها، افریقایی‌ها، هندی‌ها و پاکستانی‌ها به سمت جمرات حرکت می‌کنند کاملاً وضعیت غیرعادی محسوس بوده و به‌هم‌خوردن حال حجاج از ازدحام، ترافیک، نبودِ آب آشامیدنی و بسته‌بودن راه‌های خروجیِ خیابان به‌سمت جمرات شرایط ایجاد مرگ حجاج را رقم زد.

روزنامه? الشرق‌الاوسط، به نقل از یکی از مسئولان کاروان حج ایران، که نامش را افشا نکرده، نوشته‌است: در روز حادثه 300 زائر ایرانی بدون توجه به برنامه‌ریز ی‌ها عازم مراسم رمی جمرات شده‌اند و برخورد آنها در خیابان 204 با زائرانی که طبق برنامه و در کاروان‌های خود عازم مراسم رمی جمرات شده‌اند، باعث این حادثه بوده است. این 300 زائر ایرانی بر خلاف برنامه‌ریزی‌ها در روز حادثه به چادرهای محل استقرار خود نرفته‌اند و مستقیماً و «سرخود» عازم مراسم رمی جمرات شده‌اند که این اقدام آن‌ها باعث ایجاد اختلال و برخورد دو گروه در مسیر متفاوت در خیابان 204 شده است. خبرگزاری فارس در پاسخ می‌نویسد: کسانی که در سالهای اخیر در حج تمتع حضور داشته‌اند بخوبی می‌دانند که اصلاً راه بازگشت به عقب وجود ندارد؛ لذا امکان نداشته که 300 ایرانی برعکس بقیه حرکت کنند. گذشته از این، این حادثه در صبح روز عید اتفاق افتاد، یعنی هنوز کسی رمی نکرده بود که بخواهد بازگردد. چرا حجاج ایرانی باید بر عکس بقیه حرکت می‌کردند و رمی نکرده بازمی گشتند؟!. این خبرگزاری در ادامه می‌نویسد:در سالهای گذشته امکان حرکت معکوس وجود نداشت و راه‌های رفت و برگشت نیز از هم جدا بود. آیا امسال این امکان وجود داشت؟ هرگز امکانی برای بازگشت و خلاف دیگران حرکت کردن نبود. ضمن اینکه محل وقوع فاجعه تقریباً در اواخر منا قرار دارد و دلیلی هم برای بازگشت کسی نبوده است. همه برای رمی به سمت جمره می‌رفتند. روزنامه? آفرینش در پاسخ به این مسئله می‌نویسد: مگر نیروهای امنیتی و انتظامی سعودی در آنجا چکار می‌کرده‌اند که یک عده توانسته‌اند به قول سعودی‌ها «سرخود» حرکت کنند؟ مگر نه این است که مأموران سعودی در آن روز، وظیفه‌ای جز برقرار نظم و جلوگیری از حرکت‌های خارج از نظم ندارند؟ از همه این‌ها گذشته، با توجه به وجود 24 ساعته دوربین‌های مداربسته در تمام مسیر، اگر واقعاً این گونه است، فیلم‌های مربوطه را پخش کنند.

سی‌ان‌ان تداخل بین گروه حاجیانی که از رمی جمرات بازمی‌گشتند و کسانی به سمت آن می‌رفتند و فشاری که این دو دسته از طریق هل‌دادن به هم وارد می‌کردند را علت وقوع این حادثه عنوان کرده‌است. هم‌چنین، عجله‌داشتن حجاج برای رفتن به رمی جمرات در ساعات آغازین روز و جمعیت زیاد و گرمای شدید (43 درجه) از عوامل مؤثر بر وقوع این فاجعه یاد شده‌است.

وال‌استریت جورنال، طی گزارشی از به‌هم‌ریختگی وزارت حج عربستان به‌عنوان مسئول اصلی برگزاری مراسم حج و استعفای دست‌کم پنج تن از مقامات ارشد وزارت حج در چند ماه گذشته به‌علت اختلافات داخلی با معاون وزیر جدید خبر داده‌است. به نوشته? این روزنامه، این مقامات، که ده‌ها سال تجربه داشته‌اند، اعضای واحدی موسوم به واحد اعزام بوده‌اند، که وظیفه‌اش سازماندهی حرکت زوار از مِنا به جمرات است.

خبرگزاری شبستان: این روزها موضوعی در شبکه های اجتماعی مطرح شده و به سرعت در حال انتشار و انتقال است مبنی بر پیشگویی قران درباره فاجعه منا و این که قران کریم با اعجاز شگفتی ساز خود قرن ها پیش چنین واقعه ی تلخی را پیشگویی کرده است.

مدعیان این خبر به آیه 25 سوره فتح استناد کرده و با ارائه ترجمه آیه یا ترغیب و تشویق مخاطبان به مطالعه آن، چنین القا می کنند که این آیه درباره فاجعه منا است و دقیقا حوادث روی داده در منا را بیان می کند درحالی که شان نزول این آیه ماجرایی کاملا متفاوت دارد.

گروه قران و معارف خبرگزاری شبستان در همین رابطه گفتگویی داشته است با حجت الاسلام علیرضا شاه فضل، از کارشناسان قرانی شبکه قران و معارف و مسئول نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه علوم پزشکی کاشان که علاوه بر تخصص در مسایل قرانی، خود از حافظان قران کریم است. آنچه در ادامه می خوانید پاسخ حجت الاسلام شاه فضل به این شبهه و تبیین عدم ارتباط آیه 25 سوره مبارکه فتح با فاجعه منا است.

آیه 25 سوره فتح می فرماید: (هُمُ الَّذِینَ کَفَرُوا وَ صَدُّوکُمْ عَنِ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ وَ الْهَدْیَ مَعْکُوفاً أَنْ یَبْلُغَ مَحِلَّهُ  آنها (دشمنان شما) کسانى هستند که کافر شدند، و شما را از (زیارت) مسجد الحرام و رسیدن قربانی هایتان به محل قربانگاه باز داشتند.

این آیه در رابطه با ماجرای فتح مکه است. زمانی که مسلمانان مکه را فتح کردند عده ای از اطرافیان پیامبرصل الله علیه و آله اینگونه شعار دادند که امروز روز انتقام است و ما باید به خاطر این که مشرکان مکه ما را آزار و اذیت کرده و اجازه نمی دادند تا در مسجد الحرام عبادت کنیم امروز پیروز شده ایم، از ایشان انتقام بگیریم.

اما پیامبرصل الله علیه وآله به حکم همین آیه اعلام کردند که امروز روز مرحمت است: «الیوم، یوم المرحمه!»  و این عبارت تاریخی ازرسول خدا صل الله علیه وآله ثبت و نقل شده است.

به همین دلیل  پیامبر دستور عفو عمومی  داده و فرمودند: ما در این هیچ مرد، هیچ زن و هیچ کودکی را مورد تعرض قرار نمی دهیم و تمامی مشرکین امروز در امان هستند. حتی کسانی که مایل نیستند اسلام را بپذیرند و می خواهند به کفر و شرک خود باقی بمانند به خانه ابوسفیان بروند. این در حالی است که ابوسفیان سردسته مشرکان مکه بود.

قران این واقعه را نقل کرده است و می فرماید: «هُمُ الَّذِینَ کَفَرُوا وَ صَدُّوکُمْ عَنِ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ وَ الْهَدْیَ مَعْکُوفاً أَنْ یَبْلُغَ مَحِلَّهُ » اینان کسانی هستند که کفر ورزیدند و شما را از ورود به مسجدالحرام باز داشتند اما در ادامه آیه فرموده است:« وَ لَوْ لا رِجالٌ مُؤْمِنُونَ وَ نِساءٌ مُؤْمِناتٌ لَمْ تَعْلَمُوهُمْ أَنْ تَطَؤُهُمْ فَتُصِیبَکُمْ مِنْهُمْ مَعَرَّةٌ بِغَیْرِعِلْمٍ» هر گاه مردان و زنان با ایمانى در این میان بدون آگاهى شما زیر دست و پا، از بین نمى‏رفتند که از این راه عیب و عارى نا آگاهانه به شما مى‏رسید» خداوند هرگز مانع این جنگ نمى‏شد و شما را بر آنها مسلط مى‏ساخت...

این آیه اشاره به گروهى از مردان و زنان مسلمان می کند که به اسلام پیوستند ولى به دلایلی قادر به مهاجرت نشده و در مکه مانده بودند. بنابراین اگر شما بخواهید از مشرکان انتقام بگیرید ممکن است که به آنها نیز ظلمی روا داشته شود به همین دلیل برای این که این ظلم نسبت به آن زنان و مردان بی گناه اتفاق نیفتد شما همگان را ببخشید و نسبت به هیچ کس تعرضی نداشته باشید.

فلذا عبارتی که می فرماید: « لَمْ تَعْلَمُوهُمْ أَنْ تَطَؤُهُمْ فَتُصِیبَکُمْ مِنْهُمْ مَعَرَّةٌ بِغَیْرِعِلْمٍ » - این که شما آنها را نشناسید و آنها را زیردست و پا له کنید- این عبارت خطاب به مسلمانان است که ممکن است شما عده ای بی گناه را زیر دست و پا له کنید و برای این که این اتفاق نیفتد عفو عمومی اعلام کنید و متعرض کسی نشوید.

حالا ممکن است عده ای چون در این آیه اشاره شده که عده ای زیر دست و پا له می شوند،  ناآگاهانه و یا از روی تعمد خواسته اند این موضوع را به حادثه منا ارتباط دهند اما با توجه به شان نزول آیه و مفهومی که در کلمات آیه وجود دارد مراد آیه ماجرای فتح مکه است و ربطی به منا ندارد.

کمترین آمار گزارش شده از تلفات 2?236 نفر استدر حالی که خبرگزاری آسوشیتد پرس کشته شدن 2?411 نفر را تأیید کرده است. رسانه‌های ایرانی نیز به نقل از سعید اوحدی، رئیس سازمان حج و زیارت، شمار کلی جانباختگان را حدودا 7700 نفر گزارش کرده‌اند و با استناد به آمار غیررسمی و مشاهدات میدانی اعلام کرده‌اند این آمار به بیش از 8000 نفر خواهد رسید.

برخی خبرگزاری‌های ایرانی و غیرایرانی در تاریخ 7 مهر اعلام کردند که معاون وزیر بهداشت عربستان، حمد بن محمد الضویلع، طی خبری در پایگاه رسمی وزارت بهداشت عربستان مجموع آمار کشته شدگان این حادثه را بر اساس عکس‌های دریافت شده از جانباختگان فاجعه، 4173 نفر ذکر کرده بود. این خبر که بعدا از جانب منابع رسمی تکذیب و از سایت وزارت بهداشت عربستان حذف شد، بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌های فارسی‌زبان داشت. سی‌ان‌ان عربی نیز ضمن بیان این که در این خبر از واژه‌ی «کشته‌شدگان» استفاده شده است و رسانه‌های عربستان از این واژه برای قربانیان حج استفاده نمی‌کند، درستی این خبر را تایید نکرد. پایگاه خبری اینترنشنال بزینس تایمز نیز احتمال داد که این خبر ممکن است به دست یک هکر در سایت وزارت بهداشت عربستان قرار گرفته باشد.

برخی پایگاه‌های خبری در تاریخ 23 مهر 1394 آمار جانباختگان فاجعه‌ی منا را به استناد سندی که ادعا می‌شود از وزارت بهداشت عربستان افشا شده، 7477 نفر اعلام کردند. پایگاه خبری مصری البدیل نیز این آمار را تایید کرده است.

تعداد زوار حرم امام حسین (علیه‌السلام) در مراسم پیاده‌روی اربعین که به‌عنوان بزرگ‌ترین پیاده‌روی انسانی در جهان از آن نام می‌برند، در حدود 25 میلیون نفر است ولی هیچ‌گاه خبری از کشته شدن زوار در عراق مخابره نشده است اما در حج امسال که میزان زائرین به دو میلیون نفر هم نرسید، بی‌کفایتی سعودی‌ها حجاج را به خاک و خون کشید.